Trên 500 năm mở đất,130 năm thành lập huyện Hải Hậu, trải qua bao thăng trầm, biến thiên của lịch sử với chồng chất khó khăn, song bằng ý chí và cả sự khao khát vươn mình cùng cả nước, quân và dân Hải Hậu luôn chung sức đồng lòng muôn người như một viết lên bản anh hùng ca Hải Hậu - văn hóa - anh hùng hội tụ và lan tỏa giá trị truyền thống tốt đẹp. Huyện vinh dự được Đảng, Nhà nước 4 lần phong tặng danh hiệu Anh hùng, 40 năm điển hình văn hóa thông tin cấp huyện của cả nước, một trong 4 huyện được Trung ương chọn làm điểm xây dựng mô hình nông thôn mới kiểu mẫu của cả nước.
Kỳ tích một vùng đất - Tự hào những chiến công
Hải Hậu, huyện đồng bằng ven biển có vị trí chiến lược quan trọng về chính trị, kinh tế, an ninh, quốc phòng của tỉnh Nam Định. Dân cư tập trung sinh sống ở 32 xã và 3 thị trấn. Ở mảnh đất này, đầu thế kỷ XV nơi đây còn là một bãi bồi hoang vu sông lớn mênh mông,biển sâu thăm thẳm. Tứ tổ Trần Vu, Vũ Chi, Hoàng Gia, Phạm Cập đã tập hợp nhân dân khai hoang, mở đất lập nên ấp Phú Cường. Tiếp theo là cửu tộc: Lại, Nguyễn,Lê, Bùi, Phan, Đoàn, Đỗ và 2 dòng họ Trần, Vũ khác cùng tới hiệp lực. Trải qua bao năm tháng, vùng đất mới được hình thành đẩy nhanh công cuộc khẩn hoang mở đất, lập làng tạo lên những bờ xôi ruộng mật, cây trái sum suê. Đất mẹ chắt chiu những dòng phù sa ươm hạt thóc nảy mầm thảo thơm hạt gạo, biển mặn mà cho tôm cá đầy khoang. Truyền để giống nòi: Nếp nhà nhân hậu, phúc đức cần kiệm; Mây sáng trời trong, con cháu thảo hiền, dựng lên cơ nghiệp. Năm 1511, xã Quần Anh được thành lập. Ngày 27 tháng 12 năm 1888 huyện Hải Hậu được thành lập, gồm 4 tổng: Quần Phương, Kiên Trung, Ninh Nhất và Tân Khai. Những giá trị truyền thống, nét đẹp văn hóa đặc sắc: “Mỹ tục khả phong - Thiện tục khả phong” trở thành truyền thống, thành sợi chỉ đỏ viết lên những trang sử hào hùng, thiêng liêng, tự hào huyện 4 lần anh hùng, 40 năm liên tục là điển hình văn hóa thông tin cấp huyện của cả nước, huyện nôngthôn mới giàu đẹp hôm nay.
Thời gian khắc sâu và đắp bồi thêm công lao các bậc tiền nhân mở đất, để lớp lớp người dân Hải Hậu con nối tiếp cha, cháu nối tiếp ông kế thừa truyền thống kiên cường, bất khuất trong đấu tranh giai cấp và chống giặc ngoại xâm. Từ những năm 1929 , phong trào đấu tranh của tổ chức Thanh niên cách mạng Đồng chí hội phát triển vào Hội Khê Ngoại (xã Hải Nam) gieo mầm cho các hoạt động của Đảng Cộng sản tại Hải Hậusau này. Năm 1930, ở Hội Khê Ngoại thành lập tổ Đảng gồm 03 đồng chí, do đồng chí Hoàng Kiên phụ trách. Tháng 7, năm 1931, lần đầu tiên trên địa bàn huyện Hải Hậu lá cờ đỏ búa liềm tung bay trên cây gạo trước Đền Hội Khê – nay là xã Hải Nam cổ vũ nhân dân hăng hái đấu tranh cách mạng. Ngày 21/8/1945, chớp thời cơ những người cộng sản ở Hải Hậu đã nhanh chóng tập hợp lực lượng, kết hợp đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang, chính quyền đã về tay nhân dân, kếtthúc sự thống trị của chế độ phong kiến, thực dân trên mảnh đất Hải Hậu.
Trong kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược (1945-1954), Hải Hậu là địa bàn bị địch chiếm đóng, khủng bố dã man, thời kỳ “2 năm 4 tháng” là thời gian đen tối, đau thương của Hải Hậu.Tháng 6/1947, Huyện ủy Hải Hậu được thành lập, đã lãnh đạo nhân dân phát triển chiến tranh du kích, phá tề, trừ gian, chống địch càn quét, lập lên những chiến công vẻ vang, những trận đánh nổi tiếng. Dấu tích xưa vẫn còn lưu giữ như lời kể của cha ông về những chiến thắng vang dội: Văn Đàn, Cầu Đôi; chiến thắng tiêu diệt cụm cứ điểm Đông Biên kết thúc sự chiếm đóng của thực dân Pháp và tay sai trên quê hương Hải Hậu.
Hòa bình lập lại ở miền Bắc, Hải Hậu vừa là hậu phương vừa là tiền tuyến. Với tinh thần “Thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người”, quân và dân Hải Hậu vừa sản xuất giỏi, vừa chiến đấu kiên cường bảo vệ quê hương và chi viện cho miền Nam ruột thịt. Đã có trên 5 vạn con em các thế hệ lên đường chiến đấu và phụcvụ chiến đấu trên khắp các chiến trường và đã lập lên những chiến công hiển hách. Quân và dân Hải Hậu đã chi viện cho tiền tuyến hàng nghìn tấn lương thực,thực phẩm, muối, cá; đã phối hợp với bộ đội bắn rơi 13 máy bay (trong đó độc lập bắn rơi 8 chiếc) và bắn cháy 3 tàu chiến Mỹ. Tổng kết các cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc, Hải Hậu có gần 5 nghìn người con ưu tú đã anh dũng hy sinh, hiến dâng trọn tuổi xuân cho đất nước; gần 4 nghìn thương binh, bệnh binh đã để lại một phần thân thể trên các chiến trường. Quân và dân Hải Hậu đến nay vinh dự được Đảng, Nhà nước 4 lần phong tặng danh hiệu cao quý: Anh hùng lực lượng vũ trangnhân dân trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Anh hùng lực lượng vũ trang thời kỳ đổi mới. Anh hùng lao động thời kỳ đổi mới. 38 tập thể và cá nhân được phong tặng danh hiệu “Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân”; 3 tập thể được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động; toàn huyện có 394 mẹ được phong tặng và truy tặng danh hiệu “Mẹ Việt Nam Anh hùng”. Đó là những trang sử được viết lên bằng xương máu, bằng mồ hôi và cũng đẹp như khúc tráng ca của bao thế hệ người con Hải Hậu hiến dâng trọn đời mình cho tổ quốc. Để thế hệ hôm nay, mai sau mãi mãi biết ơn, trân trọng, ngợi ca!
Vươn mình cùng cả nước
Sau những năm chiến tranh, huyện Hải Hậu đã có những lần chia tách, tái lập đơn vị hành chính. Từ vùng bãi bồi hoang vu, ngày nay, huyện Hải Hậu có diện tích tự nhiên 226km2, với 32 xã, 3 thị trấn, 546 xóm (tổ dân phố); dân số trên 29 vạn người, trong đó có trên 40% đồng bào theo đạo Công giáo. Đảng bộ huyện Hải Hậu có trên 1,3 vạn đảng viên với 99 tổ chức cơ sở Đảng. Trong suốt chặng đường lịch sử, Đảng bộ và nhân dân Hải Hậu cùng với cả nước vượt qua giai đoạn khó khăn nhất của thời kỳ khủng hoảng kinh tế, tiến hành công cuộc đổi mới và đạt được những thành tựu rất quantrọng và toàn diện: Nổi bật là Mười năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 7 (Khóa X) về nông nghiệp, nông dân, nông thôn Hải Hậu đã có đổi thay: Tốc độ tăng trưởng kinh tế năm 2017 đạt 7,22%. Cơ cấu kinh tế nông thôn chuyển dịch theo hướng tăng tỷ trọng ngành công nghiệp, dịch vụ, giảm dần tỷ trọng nông nghiệp. Tỷ trọng ngành công nghiệp- xây dựng cơ bản và dịch vụ đạt 76,6%. Bài toán “ li nông bất li hương” được giải bằng việc tạo công ăn, việc làm thường xuyên cho 22.000 lao động làm việc tại 360 doanh nghiệp, công ty; còn lại lao động tập trung ở 44 làng nghề truyền thống: mộc thủ công mỹ nghệ, hoa cây cảnh, cây dược liệu, nuôi trồng thủy sản...Văn hóa, y tế, môi trường tiếp tục được củng cố và nâng cao chấtlượng. Đời sống nhân dân ngày được nâng cao, tỷ lệ hộ nghèo không thuộc chính sách Bảo trợ xã hội giảm còn 2%. Hệ thống trường học được đầu tư, xây dựng, phát triển cả về quy mô và chất lượng. Đến nay, toàn huyện có 114/114 trường học 3 cấp có cơ sở vật chất và thiết bị dạy học đạt chuẩn quốc gia.
Để nông thôn Hải Hậu đồng bộ, hiện đại tiến gần đến thành thị. Cơ sở hạ tầng điện- đường- trường- trạm-trụ sở- nhà văn hóa tiếp tục được huyện và các xã, thị trấn tiếp tục đầu tư nâng cấp: Hệ thống kết cấu hạ tầng then chốt được đầu tư cải tạo, nâng cấp; đã xây dựng, đưa vào sử dụng một số công trình lớn có ý nghĩa quan trọng đối với sựphát triển trước mắt cũng như lâu dài, góp phần quyết định cải thiện đáng kể bộ mặt nông thôn như: Đường Tây sông Múc, đường Trung Hòa (giai đoạn 2), khu đô thị thị trấn Yên Định, Nhà trưng bày truyền thống, Cổng chào huyện, cải tạo, nâng cấp đường Vân Nam, hoàn thành thi công dự án nâng cấp hạ tầng thủy lợi. Tổ chức lựachọn nhà thầu thi công dự án xây dựng khu tái định cư Nhà máy nhiệt điện BOT Nam Định I.... Các chính sách xã hội, an sinh, phúc lợi được thực hiện đầy đủ,kịp thời; đời sống nhân dân cơ bản ổn định và từng bước được nâng cao. Hệ thống chính trị từ huyện đến cơ sở được củng cố, phát triển và nâng cao chấtlượng, hiệu quả. Quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội được tăng cường. Các lĩnh vực văn hóa - xã hội, xây dựng nguồn nhân lực thường xuyên được quan tâm chăm lo và tiếp tục đạt được nhiều thành tích mới; huyện Hải Hậu 40 năm liền (từ năm 1978 đến nay) là đơn vị điển hình văn hóa thông tin cấp huyện của cả nước. 35/35 xã, thị trấn và 100% xóm (TDP) có Nhà văn hóa, được đầu tư đầy đủ trang thiết bịvà thường xuyên tổ chức các hoạt động văn hóa, thể thao, văn nghệ, đặc biệt hằng năm vào dịp kỷ niệm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9, các xã, thị trấn trong toàn huyện lại sôi nổi các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao chuẩn bị cho ngày hội văn hóa truyền thống cách mạng diễn từ ngày 19/8 đến 2/9. Các bộ môn tham gia từ 13 - 15 bộ môn với hàng vạn người tham dự. Đây là một nét đẹpvăn hóa của mảnh đất, con người Hải Hậu, là dịp để những người Hải Hậu ở mọi miền Tổ quốc trở về quê hương đoàn tụ gia đình, hòa mình vào ngày hội để tưởng nhớ về nguồn cội “tứ tính cửu tộc”, mảnh đất quê hương nơi chôn nhau cắt rốn, để cảmnhận sự đổi thay từng ngày của quê hương Anh hùng. Để tự hào - hơn ở bất kỳ đâu, nhân dân làm văn hóa, nhân dân hưởng thụ văn hóa, và ở đây, hơn bất kỳ đâu ta thấy rõ cầu nối giữa truyền thống và hiện đại, giữa lịch sử và cách mạng, giữa tôn giáo và cộng đồng và được nhân lên thành nét đẹp văn hóa cộng đồng. Mạch nguồn ấy đã được khơi thông, dòng chảy ấy tiếp tục được đắp bồi.
Phát huy truyền thống “tứ tính cửu tộc” của cha ông đoàn kết một lòng, muôn người như một, huyện 4 lần Anh hùng, 40 năm liên tục đạt danh hiệu đơn vị điển hình về VHTT cấp huyện của cả nước; huyện nông thôn mới, nhìn lại chặng đường đã qua và thành quả đã đạt được, Đảng bộ và nhân dân Hải Hậu thêm tự hào về sự khởi sắc của quê hương. Đây sẽ là hành trang để cán bộ và nhân dân Hải Hậu hôm nay tự tin là cánh chim đầu đàn xây dựng Hải Hậu trở thành huyện nông thôn mới bền vững và phát triển, huyện nông thôn mới kiểu mẫu mang bản sắc riêng có của mảnh đất - con người Hải Hậu hội nhập và phát triển giàu đẹp - văn minh.
Kim Luyên
